انحصار استفاده از زیباترین خط ایرانی در کتابت قرآن‌های نفیس

گروه ادب: خط میرزا احمد نیریزی، زیباترین خط ایرانی در کتابت قرآن کریم است که امروزه دچار مهجوریت شده و فقط قرآن‌های نفیس به این خط مزین می‌شوند. به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، قرآن کریم تاکنون به خط‌های متعددی به نگارش درآمده است و هر یک از هنرمندان و خوشنویسان در راستای ادای دین خود به این کتاب آسمانی، نهایت هنر خود را در کتابت آن به کار گرفته‌اند؛ یکی از این خوشنویسان، میرزا احمد نیریزی است که خطش نیز به نیریزی شهرت دارد و آن را خط سلطانی نیز می‌نامند. میرزا احمد نیریزی که بود؟ نیریزی از بزرگترین خوشنویسان خط نسخ و کاتبان قرآن در سده دوازده هجری (اواخر حکومت صفوی) است. وی شیوه خاصی را در خط نسخ پایه‌گذاری کرد که مورد استقبال خوشنویسان پس از خود قرار گرفت و به نسخ ایرانی شهرت یافته‌ است. نیریزی به دلیل کتابت برای شاه سلطان حسین صفوی برخی از آثارش را با عبارت «سلطانی» امضاء می‌کرد. اولین اثری که از وی شناخته شده، صحیفه سجادیه‌ای است که در سال 1087 قمری کتابت کرده و در آن نام پدرش را «سلطان محمد» و لقب خود را «شمس‌الدین» قید می‌کند. گرچه از زندگانی وی اطلاع دقیقی در دست نیست، اما وی به دعوت آخرین پادشاه صفویان به اصفهان مهاجرت کرده و در سال‌های 1105 ـ 1134 هجری قمری در دربار صفوی به کتابت قرآن و ادعیه و نسخ دینی مشغول بوده است. وی ابتدا نزد ابراهیم قمی، خط نسخ را آموخت و از روی خطوط علاءالدین تبریزی مشق بسیار کرد و با اینکه از این دو استاد به احترام و نیکی یاد کرده است، شیوه مخصوصی در خط نسخ به وجود آورد که سرمشق نسخ‌نویسان ایران شد و به نسخ ایرانی معروف شد. تاکنون از میرزا احمد نیریزی 99 مجلد قرآن، 77 مجلد صحیفه و بسیاری از ادعیه و مرقعات دیگر به خط وی در موزه‌های بزرگ ایران و جهان برجای مانده است. نمونه‌ای از شاهکارهای استاد نیریزی نیریزی در حدود 300 سال پیش می‌زیسته است. از شاهکارهای استاد احمد نیریزی یک قرآن نفیس به خط نسخ است که وی در حاشیه آن اختلاف قرائت قراء سبعه را کتابت کرده. * قرآن وزیری بزرگ (5/21*5/32 سانتیمتر)، با افتتاح مذهب، به قلم نسخ، رقم و تاریخ «.. احمد نیریزی فی 1122 من الهجرة» جلد چرمی ضربی با کتیبه به خط احمد، شماره 1970 کتابخانه شماره 1 مجلس شورای اسلامی. * قرآن، وزیری بزرگ (20*8/32 سانتیمتر)، به خط نسخ، مذهب، با رقم و تاریخ «احمد نیریزی صفر 1125 ق»، جلد چرمی ضربی، شماره 1561 کتابخانه چستربیتی دوبلین. * قرآن رحلی (22*35 سانتیمتر)، مذهب، تاریخ و رقم به قلم رقاع ممتاز 11 رمضان 1131 قمری، کتابت شده به «فرمان دستور اعظم… محمدقلی خان بیگدلی شاملو… بیدالعبدالاقل… احمد النیریزی»، جلد چرمی ضربی مذهب، شماره 8381 موزه ملی ایران. * قرآن وزیری(5/14*5/23 سانتیمتر)، مذهب، جلد روغنی الحاقی کار عبدالوهاب مذهب‌باشی 1292 قمری. این نسخه نفیس که به شماره 3943 به ثبت رسیده و به کتابخانه مجلس شورای ملی تعلق داشته، در 1332 به ملک سعود، پادشاه عربستان سعودی هدیه شده است. * قرآنی به خط میرزا احمد نیریزی که تمامی صفحات آن مذهّب است، (کتابخانه مصر) محدودیت چاپ قرآن به خط نیریزی اکنون این خط زیبای ایرانی که روزی قرآن‌ها و ادعیه‌ها با آن مزین می‌شدند، امروز فقط به قرآن‌های نفیس محدود شدند و قرآن‌هایی که برای عموم مردم به چاپ می‌رسند نمی‌توانند این خط را در شناسنامه خود داشته باشند و تنها دلیل این کار نیز تأکید بر رسم‌المصحف بودن قرآن‌هاست که در این گزارش قصد پرداختن به این موضوع را نداریم که اختلاف‌ها بر سر این موضوع بحث‌برانگیز چیست. اما باید گفت که پس از ابلاغیه مرکز طبع و نشر قرآن کریم مبنی بر جلوگیری از چاپ قرآن‌ها با رسم‌الخط فارسی دیگر به ناشرانی که درخواست مجوز چاپ اول این نوع خط را داشتند، اجازه این کار داده نشد و از سال 93 به هیچ وجه قرآن با رسم‌الخط فارسی اجازه چاپ در کشور را نیافت، به غیر از قرآن‌هایی که به صورت محدود و نفیس به چاپ می‌رسند. یادآور می‌شود، این خط از سوی مرکز طبع و نشر قرآن کریم اصلاح شده و نمونه‌های اصلاح شده آن در سال گذشته به چاپ رسیده است.