در آستانه ایام‌الله دهه فجر و پیروزی انقلاب اسلامی قرار داریم و همین رویدادهای مهم که به انقلاب تاریخ‌ساز جمهوری اسلامی ایران مبدل شد، بسیار مهم به شمار می‌آید و مناسب دیدیم در همین رابطه نگاهی به آثار پرفروش مربوط به خاطرات انقلاب که اغلب به صورت ممزوج با خاطرات دفاع مقدس در کتب دهه حاضر پیش منتشر شده است را داشته باشیم.
بیشتر کتاب‌هایی که به خاطرات انقلاب اسلامی و رویدادهای پیش از پیروزی این انقلاب پرداخته‌اند، گاه به صورت مستند و برخی نیز به صورت خاطره نوشته شده‌اند که بخش غالب آنان توسط انتشارات سوره مهر حوزه هنری و برخی دیگر توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی نوشته شده است.
«کتاب‌شناسی قيام ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ مردم تبريز»، «کتاب‌شناسی زن و انقلاب اسلامی»، «کتاب‌شناسی نقش دانشجویان در انقلاب اسلامی»، «کتاب‌شناسی نقش روحانیت در پیروزی انقلاب اسلامی ايران»، «كتاب‌شناسی خاطرات انقلاب»، «كتاب‌شناسی نيروی هوايی ارتش جمهوری اسلامی ايران»، «كتاب‌شناسی امام خمينی(ره) و انقلاب اسلامی»، «كتاب‌شناسی شكنجه مبارزان انقلابی در رژيم پهلوی»، «كتاب‌شناسی كتابشناسی‌های انقلاب اسلامی ايران»، «كتاب‌شناسی فرار شاه خائن»، «كتاب‌شناسی قيام ۱۹ دی مردم قم»، «كتاب‌شناسی حماسه مردم آمل»، «يك سال مبارزه برای سرنگونی رژيم شاه (بهمن ۱۳۵۶ تا بهمن ۱۳۵۷)»، «يك روز تاخیر: مجموعه داستان»، «همگام با مردم در انقلاب اسلامی (تا سقوط خدایگان)»، «نقش زنان در نهضت امام خمينی(ره)»،«قدرت‌های بزرگ و جمهوری اسلامی ایران»، «طرحی نو در تببین انقلاب اسلامی»، «شکل‌گیری انقلاب اسلامی از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی»، «سیر تكوينی انقلاب اسلامی» از جمله آثاری هستند که با موضوع انقلاب نوشته شده‌اند و به غیر یک مورد، باقی با رویکرد تاریخ‌نگاری و مستند نوشته شده‌اند.
البته در میان آثاری که در حوزه انقلاب اسلامی نوشته شده است می‌توان به آثار تازه منتشر شده‌ای از زنده‌یاد نادر ابراهیمی اشاره کرد همچون «پدر چرا توی خانه مانده است؟»، «برادرت را صدا کن»، «سه دیدار» که بیانگر دیدار با امام خمینی(ره) است، «انقلاب به ما چه داد؟»، «نیروی هوایی (قصه های انقلاب)» و … .
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بیست و دوم بهمن ۱۳۵۷، بررسی و مطالعه درباره جنبه‌های مختلف انقلاب اسلامی یکی از موضوعات مورد توجه صاحب‌نظران، اندیشمندان و پژوهشگرانی بود که در حوزه علوم اجتماعی مشغول به فعالیت بودند؛ این پژوهشگران فقط شامل افرادی که در داخل کشور فعالیت می‌کردند نبودند بلکه شمار بسیاری از محققان، مورخان و پژوهشگرانی که در بیرون از مرزهای ایران فعالیت می‌کردند، نیز به نگارش وقایع این قیام بزرگ قرن پرداختند. توجه به این مقوله در طول سال‌های گذشته سبب آن شد تا تمایل و اقبال مردم کشورمان به سمت این نگاشته‌ها جلب شود و همین موضوع سبب شد تا نویسندگان نیز به نگارش این بخش از تاریخ کشورمان بیشتر رغبت و توجه نشان دهند. از نویسندگان خارجی که به نگارش آثار درباره انقلاب اسلامی کشورمان پرداختند افراد متعددی را می‌توان نام برد که از آن جمله می‌توان به آثار میشل فوكو، نیكی كدی، ساموئل هانتینگتون و … اشاره كرد كه ابعاد مختلفی از انقلاب اسلامی ایران را مورد توجه قرار داده و به نگارش درآورده‌اند.
از جمله این آثار که توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است، می‌توان به «سال‌های بی‌قرار» اثر محسن کاشمی درباره خاطرات جواد منصوری و «خاطرات عزت شاهی» اثر محسن كاظمی یاد کرد که به خاطرات مستند عزت شاهی از مبارزان دوران انقلاب اسلامی و روایت او از زندان اوین و شكنجه‌های ساواك و مجاهدین خلق و مبارزات ایدئولوژیک وی می‌پردازد و اسناد و عکس‌هایی را که به وی اختصاص دارد را به پیوست مطالب آورده است.
چندی پیش علیرضا مختارپور، مدیر انتشارات انقلاب اسلامی با ارائه آماری از حاشیه‌نویسی و تقریظ رهبر معظم انقلاب بر برخی کتاب‌ها اظهار کرد که مراسمی ویژه برای ارائه یادداشت‌ها و تقریظ‌های رهبر انقلاب در آخرین روزهای هفته کتاب و آغازین روزهای هفته بسیج مستضعفین برگزار می‌شود و در آن ۴۰ یادداشت معظم‌له در رابطه با کتاب‌های دفاع مقدس عرضه و از نویسندگان آنها تجلیل خواهد شد.
مختارپور همچنین گفت که رهبر معظم انقلاب تاکنون ۵۵ قطعه یادداشت و تقریظ به صورت کتبی و شفاهی مرقوم فرموده‌اند که ۴۰ عدد از آنها اختصاص به آثاری دارد که به خاطرات دفاع مقدس و انقلاب مربوط می‌شود؛ البته این میزان اعلام شده بجز حواشی است که ایشان بر کتاب‌های مختلف مرقوم فرموده‌اند.
رهبر معظم انقلاب در همین راستا بارها تأکید فرموده‌اند که هزاران اثر هنری را می‌توان با اقتباس از خاطرات انقلاب و دفاع مقدس ساخت. معظم‌له، گنجینه دفاع مقدس را معدن طلا و جواهر می‌دانند که این خاطرات رگه‌های طلایی است که امروز سر باز کرده و می‌توان به عنوان یک فرصت، آن را غنیمت دانست و نهایت استفاده را از آن برد.
بیشترین تقریظ‌ها مربوط به کدام کتاب‌هاست؟
شاید همین موضوع دلیلی باشد بر اینکه رهبر معظم انقلاب بیشترین تقریظ‌ها را بر آثار مربوط به خاطرات انقلاب و دفاع مقدس نگاشته‌اند؛ این موضوع که معظم‌له از کتاب‌خوانان حرفه‌ای کشورمان به‌شمار می‌روند، بر کسی پوشیده نیست و حضور مکرر ایشان در نمایشگاه کتاب که هر ساله در اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شود، خود مبین علاقه‌مندی مقام معظم رهبری و اهمیت دادن به مقوله کتاب در این حوزه است. نگاشتن تقریظ بر ۴۰ کتاب از میان ۵۵ کتابی که معظم‌له بر آنان یادداشت نگاشته‌اند، نیز از سخنان گهربار رهبر معظم انقلاب نشئت می‌گیرد که دوران پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی که به این قیام پیوسته است را گنجینه‌ای می‌دانند که باید استخراج شود و این وظیفه برعهده اهل قلم نهاده شده است.
مقام معظم رهبری در دیدار با معصومه سپهری که کتاب «نورالدین پسر ایران» را به رشته تحریر درآورده است، ضمن تقدیر و تجلیل از راوی و نویسنده این کتاب، فرمودند که دو کتابی که سپهری تألیف کرده، تحقیقاً مصداق جهاد فی سبیل‌الله است. این گفته نشان از اهمیت نگارش چنین کتاب‌هایی دارد که از سوی دیگر، اجری معنوی در درگاه باری‌تعالی برای آن در نظر گرفته می‌شود؛ چرا که معظم‌له آن را جهاد فی سبیل‌الله برشمرده‌اند.
«پایی که جا ماند» و تقریظ رهبری
مقام معظم رهبری پس از مطالعه کتاب «پایی که جا ماند» نکاتی را در حاشیه کتاب متذکر شدند و نوشتند: «تاکنون هیچ کتابی نخوانده و هیچ سخنی نشنیده‌ام که صحنه‌های اسارت مردان ما در چنگال نامردمان بعثی عراق را، آن چنان که در این کتاب است به تصویر کشیده باشد. این یک روایت استثنایی از حوادث تکان‌دهنده‌ای است که از سویی صبر و پایداری و عظمت روحی جوانمردان ما را، و از سویی دیگر پستی و خباثت و قساوت نظامیان و گماشتگان صدام را، جزء به جزء و کلمه به کلمه در برابر چشم و دل خواننده می‌گذارد و او را مبهوت می‌کند».
کتاب «از معراج برگشتگان» روایت دیگری از حقایق جنگ تحمیلی است که تقریظ رهبر معظم انقلاب را به همراه خود دارد و بخشی از این متن به این شرح است: «در این نوشته صفا و صداقت زیادی موج می‌زند. نویسنده غالباً نقش خود را کمرنگ کرده و یاد یاران شهیدش را برجسته کرده است. روحیه بسیجی تقریباً با همه جوانبش در اینجا منعکس است و می‌شود فهمید که چگونه جوان‌هایی در کوره گداخته جبهه به چه جوهر‌های درخشند‌ه‌ای تبدیل می‌شده‌اند. ذکر خصوصیات موقع‌ها و حادثه‌ها و آدم‌ها، تصویر باورنکردنی جنگ هشت‌ساله را تا حدود زیادی در برابر چشم آیندگان می‌گذارند».
«هم‌پای صاعقه» اثر دیگری است که تقریظ رهبر معظم انقلاب بر این اثر نشان می‌دهد که از نظر معظم‌له، «این یک کتاب منبع بسیار غنی و ارزشمند است که از آن می‌توان ده‌ها کتاب و فیلم‌نامه و زندگی‌نامه استخراج کرد. لحظات و حالات ثبت شده در سراسر این کتاب، همان ظرافت‌های حیرت‌انگیزی است که از مجموع آن، تابلوی پرشکوه و باعظمت عملیاتی چون فتح‌المبین و بیت‌المقدس پدید آمده و برترین‌های هنر جهاد و ایثار و شجاعت و ابتکار را در مجموعه نمایشگاه بی‌نظیر هنرهای انقلاب اسلامی، نشان می‌دهد».
«زنده‌باد کمیل» خاطرات خود‌نوشت محسن مطلق از حضور خود در جمع مردم انقلابی و رزمندگان است که در تقریظ این اثر آمده: «نویسنده، فروتنانه خود را غالباً در پشت یاران شهیدش پنهان کرده است. خوشا به حال این جوانان نورانی که در یکی از استثنایی‌ترین فرصت‌های الهی در تاریخ، بیشترین بهره را بردند و به مدد اراده و ایمان و فداکاری، به مدارج عالی انسانی رسیدند». آثاری که معظم‌له بر آنها تقریظ نگاشته‌اند.
«سفر به قله‌ها»، «هنگ سوم»، «قصه فرماند‌هان»، «تیپ ۸۳»، «پرواز شماره ۲۲»، «خداحافظ کرخه»، «شانه‌‌های زخمی خاک‌ریز»، «نجیب»، «یاد یاران»، «جنگ خیابانی»، «فرهنگ جبهه»، «تپه‌های لاله سرخ»، «خط فکه»، «گزارش یک بازجویی»، «اردوگاه عنبر»، «خاک‌های نرم کوشک»، «بابانظر» و «لشکر خوبان» آثار دیگری است که مقام معظم رهبری، آنها را مطالعه کرده و بر آنها یادداشت نوشته‌اند.
در اینجا آنچه قابل ذکر به نظر می‌رسد این است که تقریظ بر آثار یاد شده نشانگر مطالعه آنها توسط رهبر معظم انقلاب بوده و اهمیت مطالعه را برای گروه‌های مختلف جامعه به‌ویژه نسل جوان بازگو می‌کند، آن هم مطالعه آثار ارزشی و از سوی دیگر وظیفه سنگینی را بر دوش نویسندگان و محققان و حتی ایثارگران و رزمندگان هشت سال دفاع مقدس می‌گذارد تا نسبت به نشر دفاع مقدس تلاش بیشتری کنند؛ چراکه در این زمینه در ابتدای راه هستیم.
آثاری که پرفروش شدند
ما هر چقدر بتوانیم خاطرات دفاع مقدس را ثبت و ضبط کرده و با روش‌های گوناگون، نیازهای مخاطبان را پاسخگو باشیم، به همان میزان در نشر دفاع مقدس موفق عمل کرده‌ایم و در این صورت است که به ُدرهای گرانبهایی از این گنج ارزشمند دست یافته‌ایم.
به یقین می‌توان گفت یکی از دلایل پرفروش شدن این کتاب‌ها در میان دیگر آثار منتشر شده در حوزه دفاع مقدس، تقریظ‌هایی است که مقام معظم رهبری بر آنها نگاشته‌اند. با توجه به اینکه کتاب‌های دفاع مقدس مخاطبان خاص خود را دارند و از سویی این افراد، تشنگان ولایت و پایبند به فرمایشات مقام معظم رهبری هستند، خود گویای این مطلب است که چرا چنین کتاب‌هایی بیش از سایر کتب به فروش می‌رسند. البته در این میان نباید دقت نظر رهبر را تنها دست‌مایه پرفروش شدن این آثار برشمرد، چرا که محتوای جذاب، نگارش داستان‌گونه و طرح جلد نیز در گیرایی مخاطب نقش اثرگذاری برعهده داشته‌اند.